Dede ve Ana Egitimi

AABF Dedeler/Analar Çalışma Programı
(14.03.2006 tarihli T A S L A K)
AABF, 21.09.2002 tarihli Tüzüğünün 2.2 ve 2.5 maddelerinde belirtilen “üyelerinin dini, kültürel ve sosyal gereksinimlerini karşılamak” için, aynı tüzüğün 16. maddesinde belirtildiği gibi “Geistlichenrat” denilen “AABF İnanç Kurulu” oluşturmuştur. AABF bünyesindeki cem evlerinde hizmet veren Alevi dedeleri/anaları (dedeler, analar, pirler, babalar ve rehberler) ve Alevi Kültür Merkezleri yöneticileri son yıllarda bir bütünlük içinde hizmet vermek istediklerini ve bu yönde inanç hizmet alanının genel çerçevesinin belirlenmesini arzu ettiklerini sıkça dile getirmektedirler.
Bu ihtiyaca cevap verebilmek için AABF GYK kararı ile , 21.01.2005 tarihinde yapılan genişletilmiş Dedeler/Analar Toplantısında “Dedeler/Analar Çalışma Programı” oluşturma kararı alındı. Bu toplantıda konu geniş olarak tartışıldı ve konu ile ilgili bir çalışma grubu oluşturuldu. Bu “çalışma grubu” 02.05.2005 tarihinde tüm AABF örgütlerine “çalışma programı anahtarı” göndererek “Dedeler/Analar Çalışma Programı”na yönelik görüş istedi. Gelen öneriler doğrultusunda hazırlanan “İlk Taslak” 07.11.2005 tarihinde yeniden inanç kurulu üyelerine ve tüm AKM lere gönderildi. Bu ilk taslağa yönelik AKM lerden ve dedelerden 10 dan fazla kapsamlı olarak yazılı görüş ve bir çok sözlü görüş bildirildi.
Bu görüşleri gözden geçiren “çalışma grubu” AABF GYK`lunun kararı gereğince 29/30 Nisan 2006 tarihinde görüşmek ve kararlaştırmak üzere aşağıdaki taslağı İnanç Meclisine sunmayı benimsemiştir.
“İnanç Meclisi”ne, AABF Tüzüğüne göre her AKM`nin belirlediği bir dede/ana katılır. (Bilindiği gibi; AABF inanç kurulu inanç meclisinden seçilen 12 kişi tarafından oluşmaktadır.) Dedeler/analar Çalışma Programının kararlaştırılması aşamasında, AABF tüzüğünün 16. 4 maddesinde belirtildiği gibi tüm örgüt temsilcilerinin katılımını sağlamak için, dedelerden başka genişletilmiş AABF GYK ve AKM başkanlarının ya da temsilcilerinin katılmaları da uygun görülmüştür. Ancak Dedeler/Analar Çalışma Programı, AKM`lerden gelen dedeler/analar tarafından oylanacaktır.
I. AABF Dedeler/Analar Çalışma Programının amaçları ve kapsamı
Son 15 yıldır Alevi kimliğini tüm dünyaya duyurmak ve tanıtmak amacıyla kurulan Alevi Kültür Merkezleri, aynı zamanda Alevilerin inanç gereksinimlerini yerine getiren “inanç kurumları” haline gelmeye başlamışlardır. Bu program, Alevi dede/anaların hizmetlerine ve Alevi Kültür Merkezlerinin bu konuda gerekli alt yapıyı oluşturmalarına temel bir yapı oluşturmayı amaçlamaktadır. AABF, Almanya`daki Alevilere Alevi inancı ve kültüründe hizmet veren dede ve anaların çalışmalarını tarif etmek ve çalışma koşullarını belirlemek amacıyla bu çalışma programını oluşturmuştur.
Bu programda yer alan “dede“ kavramı geniş anlamda kullanılmış olup; dede, pir, ana, ana bacı, ana sultan, baba, rehber” gibi Alevi kişiliklerini de kapsamaktadır.
Bu program, dedelerinin ve anaların verdikleri hizmetin içeriğini değil –genel çerçevesini ve dedelere/analara verilecek geliştirme eğitiminin organizasyonunu belirler.
AABF bünyesinde yapılan inanç hizmetlerinde dede, pir, ana ve baba gibi inanç kişilikleri, Alevi öğretisinden ve geleneklerinden başka, AABF tüzüğüne ve Mayıs 1998 AABF Çalışma Programı`na uygun davranırlar. Bu yönde çıkacak sorunlarda, AABF Tüzüğünün 15.5 maddesi işlerlik kazanır.
1. Alevi olma tarifi:
Mayıs 1998 AABF Programında belirtilen Alevilik tarifi gereğince; “Alevi olma” konusunda genel kabul gören ölçü; Alevilikte(Kızılbaşlıkta); anne ve babası, ya da sadece anne ya da sadece babası Alevi olanlar Alevidir. Geçmişte bu kişilerin “ikrar verme” töreni ile yola girmeleri gelenekti. Bektaşi Aleviliğinde; Alevi kökenli olup olmamasına bakılmaksızın, herkes “nasip alma töreni” ile yola girebilir. Alevi Kültür Merkezlerinde “ikrar töreni” yeni koşullar dikkate alınarak uygulanmalı ve Alevi insanının kendi inancı ile olan bağı kurumsallaştırılmalıdır.
Avrupa`da, Aleviliğin açık olarak kendini tanıttığı ortamda, kendini Alevi gibi hisseden ve Alevi olmak isteyenler insanların arzularına cevap verilmelidir. Öğretisinde insanı merkeze koymuş, “ırk, din, dil, mezhep” ayırımı yapmayan Aleviler, açık ve demokratik bir toplumda, Alevi olmak isteyen diğer insanları daha fazla Alevilik dışında bırakamazlar. Bu durum onların tarihlerine ve öğretilerine ters bir durumdur.
Alevi Kültür Merkezleri`ne üye olan “anne babadan Alevi olmayan” böylesi insanlar; dar anlamda bir “ikrar töreni” ile inanç alanında diğer Alevilerle eşit konuma gelmiş olurlar.
Hak-Muhammed- Ali yolunu kabul eden her insan, toplumun rızalığı alınarak bir dede/ana rehberliğinde yapılacak ikrar töreninden geçerek bu yola girebilir. AKM`lerde ikrar töreninin akışını her AKM kendi dede/anası ile belirleyebilir. AABF Dedeler Kurulu bu konuda bir çerçeve önerebilir.
2. Avrupa`da Alevi dedesi/anası olmanın kaynakları
Alevi öğretisi açısından, Hak Muhammed Ali yolu adı ile anılan Alevilik`te dede/anaların yeri tartışılmazdır. Geçmiş kaynaklarda anlatılan ve günümüzde yaşanılan Alevilik, mürşit, pir, dede, baba, rehber, ana, ana sultan gibi adlarla adlandırılan önderleri ile var olmuştur. İbadetleri ve etiği ile insan-ı kamil olmayı ve birliğe ulaşmayı amaçlayan Alevilik`te, bu yola girmiş ve kabul etmiş er ve bacıların başlangıçta, bir rehber (pir) yardımı ile yürüyebileceklerine inanılır. İlk cem olduğuna inanılan Kırklar Cemi`nin pir`i, Hz. Ali idi. Alevi Bektaşi geleneği ve öğretisi dikkate alındığında, ilim ve irfan sahibi her olgun kişinin talipleri/muhipleri ile karşılıklı rızalık çerçevesinde, baba/ ana sultan olarak hizmet ettiğini biliyoruz.
Alevi geleneğini ve şu andaki durumu incelediğimizde Alevi dedelerini/analarını yaratan kaynakları şöyle sıralayabiliriz:
– Soy ve cinsiyet açısından (ocaklı): Alevi öğretisi ve geleneklerine göre Muhammed Ali (evlad-ı resül) soyuna dayanan Alevi dede ocaklarından olan “seyyid”lerden bilgi, görgü ve hizmetleri bilen ve topluma örnek olabilecek “dede, ana ve bacı”lar, Alevi kurumlarında hizmet yaparlar. Fatma Ana`nın Alevilerdeki sevgisine uygun olarak da analar ve ana sultanlar da tarihte Aleviliğe hizmet etmişlerdir. “Buyruk” kitabımızda belirtildiği gibi; sadece evlad-ı resül yani; Muhammed Ali soyundan olmak “pir ve ana” olmak için yeterli değildir. Alevi dede ve analarından, Aleviliğin inançsal yol ve kurallarını bilmesi ve yaşamında uygulaması beklenir. Kendi ocağından Cem yürütme yetkisi olan ve Almanya koşullarında cem yürütenler “dede, ana” sıfatını kullanabilirler. Bunların dışındakilerin AKM lerde hizmet verebilmeleri için AABF`den hizmet belgesi almış olmaları gerekir.
– İlim ve bilgi açısından (hizmetli): Bektaşi geleneğinde olduğu gibi; bilgi, görgü ve hizmeti ile toplumun manevi ihtiyaçlarını karşılayabilecek “dikme dede, baba, ana ana sultan ve ana bacı”lar da Alevi kurumlarında hizmet yaparlar. Kendi mürşitinden cem yürütme yetkisi olan ve Almanya koşullarında cem yürütenler “baba, ana sultan” gibi sıfatlar alırlar. Bunların dışındakilerin AKM lerde hizmet verebilmeleri için AABF`den hizmet belgesi almış olmaları gerekir. Almanya`da ocaklı olup henüz Alevi erkan ve geleneklerinde“pişmemiş” yüzlerce “Alevi dede/ana adayı” yaşadığını biliyoruz.
– Talip ya da üye açısından (hizmetli): Yukarıda tarif edilen “dede, baba, dikme dede, ana, bacı”lar, hem kendi ocaklarına talip olmuş Alevilere, hem de bağlı bulundukları Alevi kurumlarının üyelerine hizmet verebilirler. Ayrıca Alevi kurumlarının çevresinde bulunan hastane, hapishane ve okullarda bulunan Alevilere de gerektiğinde hizmet yaparlar. AABF`ye bağlı Alevi kurumlarında aşağıda belirlenen koşullar çerçevesinde hizmet veren dede ve analar, o kurumların üyeleri ve ziyaretçileri tarafından “dede/ana” olarak kabul görürler.
3. AKM`lerde hizmet yürüten Alevi dede/ anaların özellikleri
AKM Üyeliği: Yukarıda tarif edilen “ocaklı ya da hizmetli” dede ve analar, hizmet verdikleri Alevi kurumlarının üyesidirler. Diğer üyeler gibi, üyelik hakları ve yükümlülükleri vardır.
Hizmet belgesi: AABF`nin dedeler eğitim sistemindeki koşulları yerine getiren dedeler/analar kendilerine verilen “hizmet belgesi” ile AABF`ye bağlı Alevi kurumlarında hizmet yapabilirler. Daha önce Hacı Bektaş Dergahından alınmış izin belgeleri (icazet) AABF kurumlarında geçerlidir. Ancak bu dedeler/analar da AABF kurslarına katılmalıdırlar.
AABF hizmet belgesi sadece AABF kurumları için geçerli olup, bunun dışında her dede kendi taliplerine kendi ocağından aldığı yetki ve feyze göre hizmet vermekte serbesttir.
Hizmet anlaşması: Alevi dede/anaları, üyesi oldukları Alevi kurumları ile yaptıkları bir “hizmet anlaşması” ile gerekli hizmetleri yapmakla yetkili ve yükümlüdürler. Hizmet anlaşmasına temel oluşturulacak bir “çerçeve anlaşması” metnini AABF Alevi kurumlarına vermek zorundadır. “Talipsiz pir, pirsiz talip olmaz.” düsturundan hareket ederek, hizmet anlaşması, o Alevi kurumunun ve dede/ananın rızalığını belgeler. Özerklik ve tarafsızlık: AABF- Hizmet belgesi olan her Alevi dede/anası, hizmet vereceği Alevi kurumunu kendi isteği ile seçer ve isteğe bağlı olarak hizmet anlaşması yapar.
Geçmiş dönemlerde dede ve anaların bazıları, AKM Yönetim Kurullarına aday olmaları ve yönetimde çalışmaları nedeniyle yıpranmışlardır. Dedelerin ve anaların hakemliğine başvurulması gerektiğinde, tarafsızlıklarının ve saygınlıklarının zedelenmemiş olması çok önem kazanmaktadır. Bu nedenle onların, öncelikle inanç alanında ve varsa inanç kurulunda görev yapmaları saygınlıklarını korumaları nedeniyle öğretimize daha uygundur.
4. Dedelerin AKM`lerdeki konumları ve görevleri:
Dede ve analardan biri, daimi Yönetim Kurulu üyesi: Her Alevi kurumunda inanç hizmetleri ile görevli kişi, o kurumun yönetim kurulunun da doğal üyesidir. Bu bağ, hizmet anlaşması süresince geçerlidir. Birden fazla dede/ananın görev yaptığı, Alevi kurumunda kimin yönetim kurulunda doğal üye olacağına, kendi aralarında yaptıkları tavsiye dikkate alınarak, AKM Yönetim Kurulu tarafından belirlenir. Anlaşmazlık durumunda son kararı o AKM`nin genel kurulu verir.
AKM İnanç Kurulu`nun oluşması:
Büyük AKM`ler, daha koordineli olarak inanç hizmeti verebilmek için, bir inanç kurulu oluşturabilirler. Oluşan inanç kurulu o AKM tüzüğünde yer almalıdır. Eğer AKM Yönetim Kurulu ya da Genel Kurulu böyle bir kurul oluşturulmasına karar vermişse, inanç alanlarında hizmet verenlerin hepsinin bu kurulda üye olmaları gerekmektedir. İnanç kurulu koordinasyon görevi, kendi aralarında yaptıkları seçimle belirlenen kişi, aynı zamanda AKM yönetim kurulunun da doğal üyesi olur.
İnanç hizmetleri konusunda yetki ve sorumluluk:
Alevi kurumlarında “rızalık” ilkesinden hareket ederek yapılacak “hizmet anlaşması” ile dede/anaların hangi hizmetleri, hangi koşullarda verecekleri belirtilmiştir. Hizmet anlaşmasında dede/analara hizmetlerinin karşılığında verilecek “destek” belirtilmelidir. Hizmet anlaşmasına her iki taraf da uyarak, uyum ve rızalık içinde Alevilik inanç hizmetleri verilmelidir.
AKM, kendi belirlediği dedelerin/anaların bilgisi ve rızalığı dışında, başka dedelere inanç hizmeti için görev vermemelidir. Gerekli olduğu hallerde; AKM`lerde görevli dede/ anaların rızalığı dahilinde Türkiye`den dede/ana getirilmelidir.
Dede/analarımız, Aleviliğin değişik dokularını kucaklamalıdırlar: Alevi dede/anaları ilişki içinde oldukları Alevi kurumundaki üyelerin, geleneksel ve kültürel konulardaki farklılıklarını ya da farklı görüşlerini dikkate alarak hizmetlerini verirler. “El ele ve el Hakka” –prensibini dikkate alarak sadece kendi ocağının geleneğini ön plana çıkarmamaya azami özen gösterirler. Dede/analarımız “72 millete bir nazarla bak” hoşgörüsünü, kendi insanlarına da göstermelidirler.
İnanç önderi kadrosu: Özellikle cem evi olan AKM`ler kendi dede/analarına asgari bir ücret düzeyinden sigortalı bir “inanç kadrosu” yaratmak zorundadırlar. Cem evlerimizin öğretimize uygun olarak hizmet vermesi ve düzeni ancak, kadrolu dede/analarla mümkündür. AABF, bu konuda AKM`lerin mali durumlarını da dikkate alan bir modeli AKM lere sunar.
Yıllık İnanç hizmetleri takvimi yapmak ve yürütmek: Her Alevi inanç kurumu ve orada hizmet yapan Alevi dede/anaları yıllık hizmet takvimi hazırlarlar ve bunu üyelere duyururlar. Alevi günleri ve ikrar törenleri bu hizmet takviminin içinde yer alır. Yıllık hizmet takviminin ana hatları AABF dedeler kurulu tarafından hazırlanarak bütün Alevi kurumlarına verilir.
AKM`yi, AABF İnanç Meclisinde temsil etmek: Her AKM, kendi yönetim kurulunda doğal üye olan dede/ana ile, AABF İnanç Meclisinde temsil edilir. İnanç meclisine gidecek dede ve analar AKM’lerde en az bir seneden beri hizmet vermiş olmalıdırlar. Eğer o kişi bu görevi istemiyorsa, AKM yönetim kurulu başka bir kişiyi inanç meclisine gönderebilir. AABF İnanç Meclisinde yeterince ana ya da bacının ve yeterince Bektaşi Babasının yer alabilmesi için, AKM`ler gereken özeni göstermelidirler. AABF Tüzüğü`nün 16. 3 maddesi gereğince, inanç meclisi her üç yılda bir 12 kişiden oluşan AABF İnanç Kurulunu seçer. Bu kurulda en az bir ana ve en az bir baba`nın ve her Alevi ocağından en fazla bir dede/ananın yer alması öğretimize uygun olacaktır.
AABF İnanç Kurulu karar ve tavsiyelerine uymak: Alevi kurumlarında hizmet belgeli olarak görev yapan kişiler, AABF inanç kurulu karar ve tavsiyelerine uygun olarak hizmet vermelidirler.
AABF`nin hizmet belgesi kurslarına ve diğer inançla ilgili toplantılarına katılmak:
Alevi kurumlarında anlaşmalı olarak hizmet verecek kişiler, AABF dede/ana yetiştirme kurslarına ve daha sonra yapılacak geliştirme kurs ve etkinliklerine kendi kurumları ile “rızalık” çerçevesinde katılmalıdırlar.
5. Alevi dede/anaların eğitimi
Dede/ana eğitimi, Alevi öğretisi, Alevi ibadet ve erkanları, geleneklerinin zamanımızdaki batini yorumları, Alevi örgütlenmesi ve inançlar arası diyalog gibi temel konularda verilir. AABF bu konuda, AABF Dedeler Kurulu ile eşgüdüm içinde bir eğitim programı hazırlar ve uygulaması için gerekli koşulları belirler.
Dede/ana eğitimi, Alevilik dersleri öğretmenlerine paralel ve çoğu zaman birlikte yürütülecek ve bu eğitimin bir bölümü Almanca olacaktır.
II. AABF Dedelerinin örgüt dışı Alevilerle ilişkileri:
1. Dede/anaların AKM üyesi olmayan Alevilere yapacakları hizmetin çerçevesi
Tüm dede/analar, AKM üyesi olsun olmasın, kendilerine ihtiyaç olduğunda Alevilerin inançsal gereksinimlerini yerine getirmelidirler. Manevi yönden Alevileri desteklemek ve Alevi öğretisi doğrultusunda gerekli hizmetleri (erkanlar) yürütmek, Alevi dede/analarının ve AKM yönetimlerinin görevleridir. Alevi dede/anaları ve AKM yöneticileri, henüz AKM`lere üye olmamış Alevileri ancak bu olumlu yaklaşımla kazanabileceklerinin ve Alevilerin birliğine bu şekilde hizmet edebileceklerinin bilincindedirler.
Her isteyen ve düşkün olmayan Alevilerin cemlere kabulü: Alevi kurumlarının düzenledikleri cem ibadetlerine, düşkünlük suçu olmayan ve kendi rızalığı ile isteyen her Alevi katılabilir. Cemde gereksiz bir kargaşa olmaması için, AKM Yönetimi ile cemi yöneten dede/ananın cem öncesinde görüşme yapmalarında yarar vardır. Cem yürüten dede/ana üye olmayan ancak üye olmak isteyenlere daha sonra, Alevilikle ve ibadeti ile ilgili bilgiler vermek ve rehber olmak için öneride bulunabilir.
2. Hakka Yürüme erkanı, nikah ve diğer inanç hizmetlerinin üye/talip olmayanlara verilmesinin koşulları: Her AKM, kendi dede/anasının, üye olmayanlara vereceği inanç hizmetlerin çerçevesini kendisi belirleyebilir. AKM üyesi olmayan Alevilere verilecek nikah, Kırk Lokması, Adak, Kurban ve Hakka yürüme törenlerinin ve hizmetlerinin Alevi Kültür Merkezlerinde yapılmasına özen gösterilmelidir. Bu hizmetler aynı zamanda Alevilerin birliğine de hizmet etmelidir.
3. Alevilerin Birliğine davet:
AABF kurumlarında hizmet belgesi ile hizmet veren Alevi dede/anaları, Avrupa`daki Alevi örgütlenmesini dışa karşı ve henüz örgütlere üye olmamış Alevilere yönelik temsil eder ve onların Alevi kurumlarına üye olmalarını teşvik eder. Dışarıda AABF hakkında duyduğu ve gördüğü eleştiri ve eksiklikleri ciddiye alarak ,bu türlü eleştirileri ilişki içinde olduğu Alevi kurumuna iletir ve eksiklik ya da yanlışlıkların giderilmesine yardımcı olur.
III. AABF Dedelerinin inançlar arası diyalog konusundaki yükümlülükleri
1. Farklı inançlılara verilecek dini hizmetler:
Alevilerin, Sünnilerle ya da başka inançtan olanlarla dini nikah yapmak istemeleri halinde, Alevi dede/anaları, diğer inançtan evlenecek olan kişinin ve ailesinin rızalığını alarak, Alevi öğretisinin gerekleri doğrultusunda nikah kıyarlar.
Aynı şekilde; ortaklaşa cenaze merasimlerinin yürütülmesi gerektiğinde (örneğin; aynı kazada Hakka yürüyen değişik inançlardan insanlara yönelik) Alevi dede/ana diyalog çerçevesinde bu hizmetleri Alevi öğretisini uygulayarak yerine getirir. Bu konularda AABF`de “Alevi duruşlarını” içeren ve Almanca olarak yayınlanmış olan “Handbuch Interreligiöser Dialog” adlı kitaptan faydalanılabilir.
2. Ortaklaşa tören ve dualar:
Avrupa`da değişik günlerde (kültürler haftası, Kiliseler Günü, Dünya Gençlik Günü, Bochum Kemnade Etkinliği gibi) Kiliseler ve Camilerden yetkililerin katıldıkları “ortak dua ve tören”lerde, Alevi dede/anaları de o günün amacına uygun Alevi gülbenklerinden ve deyişlerinden örnekler vererek inançlar arası diyaloğa katılmaları gerekmektedir. (Bu konuda bugüne değin yapılmış çalışmalar AABF`den istenebilir.)
3. İnançlar arası sempozyum ve toplantılar:
Almanca bilgisi iyi olan dede/anaların, Alevi inancını inançlar arası seminer ve sempozyumlarda temsil etmeleri ve diğer inançtan olan dinleyicilere kısa ve öz olarak anlatmaları her gün artan bir ihtiyaçtır.
4. Alevi duruşları oluşturmak ve geliştirmek:
Alevi dede/anaları, öğretimizi dikkate alarak ve batini yorumlarını kullanarak, günümüzün önemli konularında (örneğin; savaş, ırkçılık, estetik güzelleştirme, kürtaj, gen teknoloji, atom enerjisi, yapay embriyo üretimi, ölüm yardımı gibi) görüşler ve duruşlar üretmek durumundadırlar. Genç Aleviler ve Avrupa kamuoyu bu konularda “Alevi duruşlarını” bilmek istiyorlar.
5. Alevi duruşlarının TV ve Radyolarda tanıtımı:
Alman kamuoyu için basında, TV ve radyolarda, güncel olan toplumsal ve dünya sorunlarına Alevilik perspektifinden görüşlerin oluşturulması ve yayılması için Avrupa dillerinde (Almanca, İngilizce, Fransızca v.s.) kısa ve öz konuşmaların hazırlanması da ilk başta Alevi dede/analarının görevidir.
IV. Dede ve anaların Türkiye`deki Alevilerle bağları:
1. AABF kurumlarında hizmet veren dede/anaları, Türkiye`de kendi taliplerine daha önceden verdikleri hizmetleri vermekte serbesttirler. Bu konuda daha önce geçerli olan gelenekler belirleyicidir.
2. Daha önceden Hacı Bektaş Dergahından izin alanlar bu izin doğrultusunda hizmetlerine devam edebilirler. AABF Dedeler Kurulu, Hacı Bektaş Dergahı ile sıkı bir ilişki ve görüş alış-verişinde bulunur ve AABF kurumlarında görev yapanları bu konuda bilgilendirir.
3. AABF örgütleri ile Türkiye`deki Kardeş Örgütler (musahip örgüt) arasındaki ilişkilerde dede/anaların rolleri ve görevleri çok önemlidir.
AABF Dede/Ana Eğitim Programı
1. Eğitimin Kapsamı ve İçeriği:
Aleviliğin olmazsa olmazlarından olan dede/anaların Avrupa`daki Alevilere daha iyi hizmet verebilmeleri amacıyla eğitilmeleri ve yetiştirilmeleri Alevi Dede Eğitiminin temel amacıdır.
Avrupa`da yaşayan Alevilerin, inanca yönelik güncel gereksinimleri, bundan 40-50 yıl öncesinin Alevilerine göre farklılıklar göstermektedir. Son 15-20 yılda ortaya çıkan Alevi örgütlerinde örgütlere üye olan ve olmayan Alevilerin inançsal gereksinimleri dede/anaların eksik donanımları ve Almanca dil yetersizliği nedeniyle yeterince karşılanamamaktadır. Alevilikte dede/analar geçmişte ailede, ocak veya dergâhlarda yetişirlerdi. Muhabbet toplantılarında bilgi ve görgülerini artırırlardı. Bu yapı son 40-50 yıldır işlememektedir. Avrupa`daki şu anda hizmet vermeye çalışan dede/anaların bilgi ve görgüleri, uzun süre yenilenmemiş olup yeni gereksinimlere yeterince cevap verecek durumda değildir.
Zorluklar sadece örgütlerin parasal sıkıntılarından kaynaklanmamakta, aynı zamanda Almanya ve Avrupa`nın diğer ülkelerinde oluşmuş Alevi topluluklarına; cem yürütmek, nasip almak, ikrar vermek, Alevi nikahı ve Hakka Yürüme törenleri için gerekli dede/anaların yeni koşullara uygun bilgilerinin eksikliği de önemli rol oynamaktadır. Geçmişimizden kopmadan, inanç ve değerlerimizin özünü koruyarak, bugünün ve geleceğin gereksinimlerini dikkate alan bir eğitim amaçlanmaktadır.
Bu nedenle Alevi dede/anaları eğitimi şu ana amaçları ve alanları kapsayacaktır:
1. Toplumumuzun inancına ilişkin güncel ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla, Alevi dede/anaların eğitimi; bilgi ve görgü alanındaki eksikleri giderici yönde olmalıdır. Günlük ihtiyaçlar; sadece AKM`lerde değil, aynı zamanda okul, hapishane ve hastanelerde ve diğer inançlarla ortaklaşa yapılacak çalışmalarda da kendini göstermektedir.
2. Eğitim; gelecekte Alevilere hizmet vermek amacında olan dede/anaları, çağa uygun düzeyde yetiştirmeye yönelik olmalıdır. Dedelerimiz, Alevi örgütlenmesinin en başta gelen halkası ve de bu bağlamda en çok sorumluluğu olan kişilikleridir. Alevi toplumunun (inanç, ibadet ve kültür) birliğini teşvik edici tavır ve duruşların oluşması ve yaşama geçirilmesi, bu eğitimin ana amaçlarındandır.
3. Alevi inanç ve kültürünü kesintiye uğratmadan koruyup geliştirmek, toplumumuzun Alevilik bilgi ve bilincini yükseltmek başlıca amaçtır. Bu yönde, Aleviliğe girmiş ancak Alevi öğretisi ile çelişen yabancı uygulamaların öğretiye uygunluğu yeniden göz geçirilecektir.
4. Aleviliğin vazgeçilmez ilkelerinden biri olan kadın-erkek eşitliği, bu eğitimde de sağlanmalıdır.
5. İnanç ve kültürümüzün dogma ve katı kurallara dayalı değil, sürekli kendisini yenileyip geliştirdiği görülür. Geliştirici dinamikler korunarak, en başta batini geleneğini ve modern inanç bilimi metotları dikkate alınarak Alevi önderlerinin yetişmesi amaçlanmaktadır.
6. Bu eğitimde Aleviliğin, dil, din, ırk, etnik köken ve cinsiyet gibi ayırımlara girmeden, insana, ayırımsız sahip çıkma geleneği canlı tutulacaktır. Bu anlamda; Almanya`da inançlar arası diyaloğa inancımızın girmesi ve bunun koşullarına uygun, geliştirilen çalışmalar eğitimde işlenecektir.
7. İnançsal geleneğimizde oluşmuş biçimsel farklılıkları inanç ve kültürümüz için bir zenginlik kabul ederek; bunların korunması ve ortak anlamların ortaya çıkarılması Aleviliği ve toplumsal birliğimizi pekiştirecektir. Öngörülen eğitimde buna özen gösterilecektir. “Yol bir sürek bin” prensibi canlı tutulacaktır.
2. Eğitimin gerçekleşme koşulları:
– Alevi inanç rehberlerine verilecek eğitimin gerçekleşmesi, ancak bu eğitime sonuna kadar katılacak ve hizmet belgesi alarak kendi AKM`sinde hizmet verecek Alevi dede/anaların belirlenmesi ile mümkündür.
Bu nedenle, bu çalışma programında belirtilen AKM- dede/ana hizmet ilişkisinin bağlayıcı ve uzun vadeli olması gerekir. Eğitime verilen kaynak ve yatırım; ancak dede/anaların hizmet verdikleri ya da verecekleri AKM yönetimleri ile yapacakları bağlayıcı yazılı anlaşmaları (ikrar/ söz) ile mümkündür. Dede/ana eğitiminin başlangıcında bu anlaşmalar ölçü olacaktır.
– Kademeli olmak üzere; ilk eğitim kurslarına yaklaşık 25 kişi katılabilecek ve bu grup daha sonra ileri kurslara katılacaktır. Kurslara katılan her kişi ve hizmet yeri olan AKM yönetimi, -yönetim değişikliklerinden bağımsız olarak- belirli bir süre (uzun bir süre) bu ilişkinin devam etmesi gerektiğinin bilincinde olmalıdırlar.
– Dede/ana eğitiminin gerçekleşmesi için bir diğer koşul; Alevi öğretisi ve geleneklerindeki nüans farklarını bir zenginlik olarak görmek ve eğitimde –çeşitli Alevi dokularına- yer vermenin gerekliliğini kabul etmektir. Eğitimde Alevi öğretisi değişik perspektiflerden ele alınarak bütüne yaklaşmak amaçtır. Katılımcılar, inanç özgürlüğü gereği birbirlerinin görüşlerini karşılıklı olarak dinlemeli ve anlamaya çalışmalıdırlar. Yolumuz ne güzel tarif etmiş: Yol bir, sürek bin bir.
3. Dede/ana eğitiminde ele alınacak temel konular:
Aşağıda belirtilen konular Alevi inancının yaşanmasında ilk akla gelen konulardır. Bunlara yeni konular eklenebilir, ya da buradan bazı konular ileri kurslara bırakılabilir. Bu konuların kapsamı; yani kaç saat süreceğinin belirlenmesi, katılımcıların bilgi seviyesi ve ihtiyaçları dikkate alınarak belirlenebilecektir. Konuların işlenme sırası; kurslarda görevlendirilecek eğiticilerin zamanlarına ve o andaki Alevi günlerinin olup olmamasına bağlı olarak değişebilecektir.
Temel kurslarda işlenecek konular :
1. Avrupa`da Alevilik inanç ve ibadetlerinin uygulama koşulları
2. Dede/ana tarifi: görev, hizmet ve sorumluluklar
3. Alevi inancının temeli: Şehadet ve Hak Muhammed Ali Birlemesi`nin anlamı
4. Ehl-i Beyt ve Alevi ocakları
5. İnsan: Ten, can, akıl
6. Yaratılış ve Alevilikte yaratılış inancı
7. İnsanın sorumluluğu ve nefs
8. İnsan olma: Dört Kapı Kırk Makam
9. İnanç önderlerimiz: Hacı Bektas Veli Veli ve Yedi Ozanlar
10. Kırklar Cemi ve Alevi cemlerinin bağlantıları
11. İkrar/ İkrar cemi –nasip alma töreni, musahiplik cemi, nikah ve cenaze erkanları v.s.
12. Cem ibadeti (anlamı, hizmetler, akış, bölümleri ve cem evi)
13. Muharrem ayı ve aşure
14. Hakka Yürüme Erkanı (ilk, yedi, kırk ve bir yıllık törenler)
15. Hızır inancı ve gelenekleri
16. sembollerde Alevi öğretisi
17. Kurban ve lokma
18. Alevilikte semah ve saz
19. Alevilikte makamlar ve görevler
20. Alevi ailelerinde inançsal yaşam ve çocuk eğitimi
21. Rızalık ve boyutları
22. Alevilik tarihinden kesitler
23. Avrupa Alevi örgütlenmesi ve Alevi kimliğinin tanınması çalışmaları
24. Alevilik ve İnançlar arası diyalog
25. Alevilik derslerinin yasal koşulları ve uygulamaları
İleri Kursların konuları:
1. Alevilikte batıni yorumlar ve çağımızdaki konuların batini yorumları
2. En-el Hak felsefesi ve inancı
3. Tasavvuf ve Vahdet-i vücut öğretisi
4. Alevilik tarihi
5. Alevilik Sünnilik öğretileri karşılaştırılması
6. İnançlar arası ilişkilerde Alevi duruşları
Dedeler/analar Çalışma Programı Ekleri:
Konu Yetkili kurum
1. İkrar törenleri çerçevesi AABF İnanç Kurulu
2. Dede/Ana hizmet belgesi örneği AABF
3. Hizmet anlaşması örneği AABF
4. Yıllık hizmet takvimi çerçeve programı AABF ve AABF İnanç Kurulu
5. İnançlar arası diyalog rehberi Handbuch Interreligiöser Dialog
6. AKM lere üye olmayan Alevilere verilecek hizmetlerin çerçevesi AABF ve AKM`lerin önerileri